Η ενεργειακή κρίση που προκλήθηκε από τον πόλεμο στην Ουκρανία μπορεί να αποδειχθεί τόσο καταστροφική από οικονομική άποψη τόσο για τη Ρωσία όσο και για την Ευρωπαϊκή Ένωση που θα μπορούσε τελικά να μειώσει και τις δύο ως μεγάλες δυνάμεις στην παγκόσμια σκηνή.Η επίπτωση αυτής της αλλαγής -ακόμα αμυδρά κατανοητή- είναι ότι φαίνεται να κινούμαστε γρήγορα σε έναν διπολικό κόσμο που κυριαρχείται από δύο υπερδυνάμεις: την Κίνα και τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Αν θεωρήσουμε τη μεταψυχροπολεμική στιγμή της μονοπολικής κυριαρχίας των ΗΠΑ ως διάρκειας από το 1991 έως την οικονομική κρίση του 2008, τότε μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την περίοδο από το 2008 έως τον Φεβρουάριο του τρέχοντος έτους, όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, ως περίοδο οιονεί πολυπολικότητας. .Η Κίνα ανέβαινε γρήγορα, αλλά το οικονομικό μέγεθος της ΕΕ —και η ανάπτυξη πριν από το 2008— της έδωσαν νόμιμη αξίωση ως μία από τις μεγάλες δυνάμεις του κόσμου.Η οικονομική αναζωπύρωση της Ρωσίας από το 2003 περίπου και η συνεχιζόμενη στρατιωτική ισχύς την έθεσαν επίσης στον χάρτη.Οι ηγέτες από το Νέο Δελχί μέχρι το Βερολίνο και τη Μόσχα χαιρέτησαν την πολυπολικότητα ως τη νέα δομή των παγκόσμιων υποθέσεων.

Η συνεχιζόμενη ενεργειακή σύγκρουση μεταξύ Ρωσίας και Δύσης σημαίνει ότι η περίοδος πολυπολικότητας έχει πλέον τελειώσει.Αν και το οπλοστάσιο πυρηνικών όπλων της Ρωσίας δεν θα εξαφανιστεί, η χώρα θα βρεθεί ως μικρότερος εταίρος σε μια σφαίρα επιρροής υπό την ηγεσία της Κίνας.Ο σχετικά μικρός αντίκτυπος της ενεργειακής κρίσης στην οικονομία των ΗΠΑ, εν τω μεταξύ, θα είναι ψυχρή ανακούφιση για την Ουάσιγκτον γεωπολιτικά: Ο μαρασμός της Ευρώπης θα υποβαθμίσει τελικά τη δύναμη των Ηνωμένων Πολιτειών, οι οποίες θεωρούν εδώ και καιρό την ήπειρο ως φίλη.

Η φθηνή ενέργεια είναι το θεμέλιο της σύγχρονης οικονομίας.Αν και ο ενεργειακός τομέας, σε κανονικούς καιρούς, αντιπροσωπεύει μόνο ένα μικρό κλάσμα του συνολικού ΑΕΠ για τις περισσότερες προηγμένες οικονομίες, έχει υπερβολικό αντίκτυπο στον πληθωρισμό και το κόστος των εισροών για όλους τους τομείς λόγω της πανταχού παρουσίας του στην κατανάλωση.

Οι ευρωπαϊκές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου είναι τώρα κοντά στο 10πλάσιο του ιστορικού μέσου όρου τους τη δεκαετία που οδήγησε στο 2020. Η φετινή τεράστια άνοδος οφείλεται σχεδόν εξ ολοκλήρου στον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία, αν και επιδεινώθηκε από την υπερβολική ζέστη και την ξηρασία αυτό το καλοκαίρι.Μέχρι το 2021, η Ευρώπη (συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου) εξαρτιόταν από τις ρωσικές εισαγωγές για περίπου το 40 τοις εκατό του φυσικού αερίου της, καθώς και ένα σημαντικό μερίδιο των αναγκών της σε πετρέλαιο και άνθρακα.Μήνες πριν από την εισβολή της στην Ουκρανία, η Ρωσία άρχισε να χειραγωγεί τις αγορές ενέργειας και να αυξάνει τις τιμές του φυσικού αερίου, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας.

Η ενέργεια της Ευρώπης κοστίζει περίπου το 2 τοις εκατό του ΑΕΠ σε κανονικούς καιρούς, αλλά έχει εκτιναχθεί στα ύψη περίπου στο 12 τοις εκατό λόγω της αύξησης των τιμών.Το υψηλό κόστος αυτού του μεγέθους σημαίνει ότι πολλές βιομηχανίες σε όλη την Ευρώπη περιορίζουν τις λειτουργίες τους ή κλείνουν εντελώς.Οι κατασκευαστές αλουμινίου, οι παραγωγοί λιπασμάτων, οι χυτήρια μετάλλων και οι υαλουργοί είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι στις υψηλές τιμές του φυσικού αερίου.Αυτό σημαίνει ότι η Ευρώπη μπορεί να περιμένει μια βαθιά ύφεση τα επόμενα χρόνια, αν και οι οικονομικές εκτιμήσεις για το πόσο βαθιά διαφέρουν.

Για να είμαστε σαφείς: η Ευρώπη δεν θα γίνει φτωχή.Ούτε οι άνθρωποί του θα παγώσουν αυτόν τον χειμώνα.Οι πρώτοι δείκτες δείχνουν ότι η ήπειρος κάνει καλή δουλειά μειώνοντας την κατανάλωση φυσικού αερίου και γεμίζει τις δεξαμενές αποθήκευσης για το χειμώνα.Η Γερμανία και η Γαλλία έχουν κρατικοποιήσει η καθεμία μεγάλες επιχειρήσεις κοινής ωφελείας -με σημαντικό κόστος- για να ελαχιστοποιήσουν τις διακοπές στους καταναλωτές ενέργειας.

Αντίθετα, ο πραγματικός κίνδυνος που αντιμετωπίζει η ήπειρος είναι η απώλεια της οικονομικής ανταγωνιστικότητας λόγω της αργής οικονομικής ανάπτυξης.Το φθηνό φυσικό αέριο εξαρτιόταν από μια ψεύτικη πίστη στη ρωσική αξιοπιστία, και αυτό έχει φύγει για πάντα.Ο κλάδος θα προσαρμοστεί σταδιακά, αλλά αυτή η μετάβαση θα πάρει χρόνο - και θα μπορούσε να οδηγήσει σε επώδυνες οικονομικές εξάρσεις.

Αυτά τα οικονομικά δεινά δεν έχουν καμία σχέση με τη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια ή την έκτακτη αντίδραση της ΕΕ στις διαταραχές της αγοράς που προκλήθηκαν από τον πόλεμο στην Ουκρανία.Αντίθετα, μπορούν να εντοπιστούν στις προηγούμενες αποφάσεις της Ευρώπης να αναπτύξει εθισμό στα ρωσικά ορυκτά καύσιμα, ειδικά στο φυσικό αέριο.Αν και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας όπως η ηλιακή και η αιολική μπορούν τελικά να αντικαταστήσουν τα ορυκτά καύσιμα παρέχοντας φθηνή ηλεκτρική ενέργεια, δεν μπορούν εύκολα να υποκαταστήσουν το φυσικό αέριο για βιομηχανικές χρήσεις - ειδικά επειδή το εισαγόμενο υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG), μια συχνά διαφημιζόμενη εναλλακτική λύση για το φυσικό αέριο αγωγών, είναι πολύ πιο ακριβό.Έτσι, οι προσπάθειες ορισμένων πολιτικών να κατηγορήσουν τη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια για τη συνεχιζόμενη οικονομική καταιγίδα είναι άστοχες.

Τα άσχημα νέα για την Ευρώπη συνθέτουν μια προϋπάρχουσα τάση: Από το 2008, το μερίδιο της ΕΕ στην παγκόσμια οικονομία έχει μειωθεί.Αν και οι Ηνωμένες Πολιτείες ανέκαμψαν από τη Μεγάλη Ύφεση σχετικά γρήγορα, οι ευρωπαϊκές οικονομίες δυσκολεύτηκαν δυνατά.Ορισμένα από αυτά χρειάστηκαν χρόνια για να αναπτυχθούν ξανά στα προ κρίσης επίπεδα.Εν τω μεταξύ, οι οικονομίες στην Ασία συνέχιζαν να αναπτύσσονται με εντυπωσιακούς ρυθμούς, με επικεφαλής την τεράστια οικονομία της Κίνας.

Μεταξύ 2009 και 2020, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ της ΕΕ ήταν κατά μέσο όρο μόλις 0,48%, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα.Ο ρυθμός ανάπτυξης των ΗΠΑ την ίδια περίοδο ήταν σχεδόν τρεις φορές υψηλότερος, κατά μέσο όρο 1,38 τοις εκατό ετησίως.Και η Κίνα αναπτύχθηκε με καταιγιστικό ρυθμό 7,36% ετησίως την ίδια περίοδο.Το καθαρό αποτέλεσμα είναι ότι, ενώ το μερίδιο της ΕΕ στο παγκόσμιο ΑΕΠ ήταν μεγαλύτερο από αυτό των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας το 2009, είναι τώρα το χαμηλότερο από τα τρία.

Μόλις το 2005, η ΕΕ αντιπροσώπευε έως και το 20% του παγκόσμιου ΑΕΠ.Θα αντιπροσωπεύει μόλις το μισό αυτού του ποσού στις αρχές της δεκαετίας του 2030, εάν η οικονομία της ΕΕ συρρικνωθεί κατά 3 τοις εκατό το 2023 και το 2024 και στη συνέχεια επαναλάβει τον χλιαρό ρυθμό ανάπτυξής της πριν από την πανδημία 0,5 τοις εκατό ετησίως, ενώ ο υπόλοιπος κόσμος αναπτύσσεται στο 3 τοις εκατό ( ο παγκόσμιος μέσος όρος πριν από την πανδημία).Εάν ο χειμώνας του 2023 είναι κρύος και η επερχόμενη ύφεση αποδειχθεί σοβαρή, το μερίδιο της Ευρώπης στο παγκόσμιο ΑΕΠ θα μπορούσε να μειωθεί ακόμη πιο γρήγορα.

Ακόμη χειρότερα, η Ευρώπη υστερεί πολύ πίσω από άλλες δυνάμεις όσον αφορά τη στρατιωτική δύναμη.Οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν τσιγκουνευτεί τις στρατιωτικές δαπάνες για δεκαετίες και δεν μπορούν εύκολα να αναπληρώσουν αυτή την έλλειψη επενδύσεων.Οποιαδήποτε ευρωπαϊκή στρατιωτική δαπάνη τώρα —για να αναπληρώσει τον χαμένο χρόνο— έχει κόστος ευκαιρίας για άλλα μέρη της οικονομίας, δυνητικά δημιουργώντας περαιτέρω επιβράδυνση στην ανάπτυξη και αναγκάζοντας επώδυνες επιλογές για περικοπές κοινωνικών δαπανών.

Η κατάσταση της Ρωσίας είναι αναμφισβήτητα πιο σοβαρή από την κατάσταση της ΕΕ.Είναι αλήθεια ότι η χώρα εξακολουθεί να έχει τεράστια έσοδα από τις εξαγωγικές της πωλήσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου, κυρίως στην Ασία.Μακροπρόθεσμα, ωστόσο, ο ρωσικός τομέας πετρελαίου και φυσικού αερίου είναι πιθανό να υποχωρήσει —ακόμα και μετά το τέλος του πολέμου στην Ουκρανία.Η υπόλοιπη ρωσική οικονομία δυσκολεύεται και οι δυτικές κυρώσεις θα στερήσουν από τον ενεργειακό τομέα της χώρας την τεχνική τεχνογνωσία και τα επενδυτικά κονδύλια που χρειάζεται απεγνωσμένα.

Τώρα που η Ευρώπη έχει χάσει την πίστη της στη Ρωσία ως πάροχο ενέργειας, η μόνη βιώσιμη στρατηγική της Ρωσίας είναι να πουλήσει την ενέργειά της σε Ασιάτες πελάτες.Ευτυχώς, η Ασία έχει πολλές αναπτυσσόμενες οικονομίες.Δυστυχώς για τη Ρωσία, σχεδόν ολόκληρο το δίκτυο αγωγών και ενεργειακών υποδομών της έχει κατασκευαστεί επί του παρόντος για εξαγωγές στην Ευρώπη και δεν μπορεί εύκολα να στραφεί προς τα ανατολικά.Θα χρειαστούν χρόνια και δισεκατομμύρια δολάρια για να αναπροσανατολίσει η Μόσχα τις εξαγωγές ενέργειας της - και είναι πιθανό να διαπιστώσει ότι μπορεί να στραφεί μόνο στους οικονομικούς όρους του Πεκίνου.Η εξάρτηση του ενεργειακού τομέα από την Κίνα είναι πιθανό να μεταφερθεί σε ευρύτερη γεωπολιτική, μια εταιρική σχέση όπου η Ρωσία διαδραματίζει όλο και πιο μικρό ρόλο.Η παραδοχή του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν στις 15 Σεπτεμβρίου ότι ο Κινέζος ομόλογός του, Σι Τζινπίνγκ, είχε «απορίες και ανησυχίες» σχετικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία υπονοεί τη διαφορά ισχύος που υπάρχει ήδη μεταξύ Πεκίνου και Μόσχας.

 

Οι ελλείψεις τροφίμων - και οι υψηλές τιμές για ό,τι είναι διαθέσιμο - θα μπορούσαν να δημιουργήσουν ακόμη μεγαλύτερο πρόβλημα σε αυτές τις περιοχές από την ενέργεια.Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει καταστρέψει τις σοδειές και τους δρόμους μεταφοράς τεράστιων ποσοτήτων σιταριού και άλλων σιτηρών.Οι μεγάλοι εισαγωγείς τροφίμων όπως η Αίγυπτος έχουν λόγους να ανησυχούν για την πολιτική αναταραχή που συχνά συνοδεύει το αυξανόμενο κόστος των τροφίμων.

Η ουσία για την παγκόσμια πολιτική είναι ότι κινούμαστε προς έναν κόσμο όπου η Κίνα και οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι οι δύο ύψιστες παγκόσμιες δυνάμεις.Ο παραγκωνισμός της Ευρώπης από τις παγκόσμιες υποθέσεις θα βλάψει τα συμφέροντα των ΗΠΑ.Η Ευρώπη είναι - ως επί το πλείστον - δημοκρατική, καπιταλιστική και προσηλωμένη στα ανθρώπινα δικαιώματα και μια διεθνή τάξη βασισμένη σε κανόνες.Η ΕΕ οδήγησε επίσης τον κόσμο σε κανονισμούς που αφορούν την ασφάλεια, το απόρρητο δεδομένων και το περιβάλλον, υποχρεώνοντας τις πολυεθνικές εταιρείες να αναβαθμίσουν τη συμπεριφορά τους παγκοσμίως ώστε να ταιριάζουν με τα ευρωπαϊκά πρότυπα.Ο παραγκωνισμός της Ρωσίας μπορεί να φαίνεται πιο θετικός για τα συμφέροντα των ΗΠΑ, αλλά εγκυμονεί τον κίνδυνο ότι ο Πούτιν (ή ο διάδοχός του) θα αντιδράσει στην απώλεια του κύρους και του κύρους της χώρας εκτοξεύοντας με καταστροφικούς τρόπους - ενδεχομένως ακόμη και καταστροφικούς.

Καθώς η Ευρώπη αγωνίζεται να σταθεροποιήσει την οικονομία της, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να την υποστηρίξουν όταν είναι δυνατόν, μεταξύ άλλων εξάγοντας ορισμένους από τους ενεργειακούς πόρους της, όπως το LNG.Αυτό μπορεί να είναι πιο εύκολο να το πεις παρά να το κάνεις: οι Αμερικανοί δεν έχουν ακόμη ξυπνήσει πλήρως με το δικό τους αυξανόμενο ενεργειακό κόστος.Οι τιμές του φυσικού αερίου στις Ηνωμένες Πολιτείες τριπλασιάστηκαν φέτος και θα μπορούσαν να αυξηθούν καθώς οι αμερικανικές εταιρείες προσπαθούν να αποκτήσουν πρόσβαση σε προσοδοφόρες αγορές εξαγωγής LNG στην Ευρώπη και την Ασία.Εάν οι τιμές της ενέργειας αυξηθούν περαιτέρω, οι πολιτικοί των ΗΠΑ θα δεχτούν πίεση να περιορίσουν τις εξαγωγές για να διατηρήσουν την προσιτή τιμή της ενέργειας στη Βόρεια Αμερική.

Αντιμέτωποι με μια πιο αδύναμη Ευρώπη, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ θα θελήσουν να καλλιεργήσουν έναν ευρύτερο κύκλο ομοϊδεατών οικονομικών συμμάχων σε διεθνείς οργανισμούς όπως τα Ηνωμένα Έθνη, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει μεγαλύτερη φλερτ μεσαίων δυνάμεων όπως η Ινδία, η Βραζιλία και η Ινδονησία.Ωστόσο, η Ευρώπη φαίνεται δύσκολο να αντικατασταθεί.Οι Ηνωμένες Πολιτείες επωφελήθηκαν για δεκαετίες από κοινά οικονομικά συμφέροντα και συνεννοήσεις με την ήπειρο.Στο βαθμό που τώρα μειώνεται το οικονομικό βάρος της Ευρώπης, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα αντιμετωπίσουν σκληρότερη αντίσταση στο όραμά τους για μια γενικά ευνοϊκή για τη δημοκρατία διεθνή τάξη.